De nervus vagus, deel 1

Zeg je altijd dat je fit bent, maar als je eerlijk naar jezelf kijkt, voel je je dan toch vaak moe of futloos? Ervaar je gigantische schommelingen in je energieniveau gedurende de dag? Zit je in een burn-out of ben je fit maar kom je niet voorbij je trainingsplafond? Dit zijn allemaal redenen om je leefstijl eens onder de loep te nemen.

In ons lichaam bevindt zich de "nervus vagus". Deze zenuw brengt je lichaam van actie naar rust en reguleert de toestand waarin je verkeert: de aan of uit toestand. Met andere woorden, het is een belangrijk onderdeel van ons zenuwstelsel.

De zenuw bestaat uit drie delen:

Het ventrale gedeelte, ofwel “I am” is je gezonde zelf. In deze staat is er een balans tussen rust en activiteit en worden je hormonen en emoties op een gezonde manier gereguleerd.

Het sympathische gedeelte, of “I can” is je fight-/flight-/fondness-modus. Het zegt iets over hoe je met stress omgaat. We noemen het ook wel ‘hyper’. Je bent actief bezig, je spieren worden intensief gebruikt en je hartslag is (iets) verhoogd. Je bent ook in deze staat wanneer je bijvoorbeeld heel erg schrikt. Gelukkig keer je dan vaak snel terug naar de “I am”-staat.

Het dorsale gedeelte, of “I can’t" is je freeze-modus. In deze staat heb je nauwelijks tot geen energie meer. We noemen het ook wel ‘hypo’. Je bent inactief, je herstelt, je spieren worden nauwelijks gebruikt en je hartslag is lager. Dit klinkt heel negatief, maar deze modus is bijvoorbeeld ook belangrijk voor een gezonde slaapcyclus en je spijsvertering. Je bent op dat moment aan het ontspannen of aan het herstellen. Maar je zit ook langdurig in deze staat wanneer je bijvoorbeeld in een burn-out zit, en je lichaam volledig ‘op’ is.

Het ventrale deel van de nervus vagus is dus de optimale staat van zijn. Je bent hier je meest gezonde zelf. Deze toestand kan een boven- en een ondergrens hebben. De mate van je gezonde levensstijl bepaalt hoeveel speelruimte er is. Als je een overwegend gezonde levensstijl hebt, met een gecontroleerde hoeveelheid stress, heb je een brede bandbreedte binnen je ventrale gedeelte. Hierdoor is de kans kleiner dat je de grenzen naar het sympathische of dorsale deel overschrijdt. Als je gezond bent kan het zo zijn dat je lichaam een activiteit als sporten in de “I am”-toestand, en dus als een gezonde manier van stress, ervaart. Maar als je minder gezond bent, kan het juist aanvoelen als “I can", binnen het sympathische deel, en kan je lichaam het dus als ongezonde stress ervaren. Hoe kleiner die bandbreedte, van je ventrale deel, hoe sneller je die grens overschrijdt met activiteiten. Zelfs met simpele dingen als boodschappen doen.

Wanneer je je in de laatste situatie bevindt – een kleine bandbreedte van het ventrale deel – kan je lichaam ook het dorsale deel onderdrukken en herstel je minder goed na bijvoorbeeld inspanning. Je dorsale deel is ook bedoeld voor onder andere je herstel, ontspanning of goede nachtrust. Zo ontstaat er langzaam een neerwaartse spiraal waar je na een tijdje maar moeilijk uit komt.

Geïnteresseerd geraakt in de nervus vagus en de meest gezonde versie van jezelf zijn? Check dan deel 2 van dit blog, we vertellen je hier meer over ‘hyper’ en ‘hypo’ en wat je kunt doen om zoveel mogelijk binnen je ventrale gedeelte te blijven.